حزب کمونیست کارگری ایران وب سایت رسمی حزب کمونیست کارگری ایران
انترناسیونال: در هفته‌های اخیر شما بارها در مورد مذاکرات میان جمهوری اسلامی و آمریکا صحبت کرده‌اید؛ اما شرایط به‌سرعت تغییر می‌کنند و دو طرف ادعاهای کلی و مبهمی را مطرح می‌کنند که جای بازبینی مجدد دارد. برای مثال در چند روز اخیر از جمله شاهد سخنرانی خامنه‌ای در مخالفت شدید با پیشنهاد کتبی آمریکا، دفاع از غنی‌سازی، و ادعای او مبنی بر تکمیل چرخه سوخت هسته‌ای در ایران بودیم. آیا به نظر شما این سخنان روند مذاکرات و رسیدن به توافق را سخت‌تر نکرده است؟
حمید تقوایی: به نظر من سخنان اخیر خامنه‌ای ادامه رجزخوانی‌های معمول ضدآمریکایی – ضداسرائیلی او و تأکید مجددی بود بر استراتژی غرب‌ستیزی جمهوری اسلامی. خامنه‌ای، از مخالفت اولیه‌اش با مذاکرات به‌عنوان امری “غیرعاقلانه و غیرشرافتمندانه” تا امروز، گرچه برای به‌خط‌کردن طرف‌دارانش از الگوی “سازش امام حسن” هم صحبت کرده است؛ اما مجموعاً تلاش کرده است ظاهر ضدآمریکایی رژیمش را حفظ کند. حفظ این ظاهر برای حکومت امری هویتی استراتژیک است. بندناف حکومت را از همان ابتدا، از مقطع تسخیر سفارت آمریکا، با ضدآمریکایی‌گری بریده‌اند و هو نوع تغییری در این جهت‌گیری رژیم فی‌الحال متزلزل جمهوری اسلامی را با تکان‌های شدیدتری مواجه خواهد کرد. علاوه بر این جنبه هویتی از نظر اقتصادی نیز منافع بخش مهمی از مافیای حکومتی، از بسیج و سپاه تا “کسبه تحریم” و “برادران قاچاقچی” و رانت‌خواران ارز دونرخی و غیره، مستقیم و غیرمستقیم به تحریم‌ها و تنش مداوم با آمریکا گره‌خورده است. اقتصاد جمهوری اسلامی مثل قارچ در سایه انزوای اقتصادی از بازار جهانی رشد کرده است و با خود قشری از آیت‌الله‌های میلیاردر را پرورده است که با نزدیکی غرب و رژیم موقعیت و منافع خود را در خطر می‌بینند.
تا آنجا که به مذاکرات مربوط می‌شود این نوع تبلیغات در مقابل روند مذاکرات نیست؛ بلکه به‌نوعی مکمل آن است. قرار است لحن تند ضدآمریکایی، “سازش امام حسنی” را توجیه و برای نیروهای خودی حکومت قابل‌هضم کند. رجزخوانی‌های ضدآمریکایی خامنه‌ای به معنی پشت‌کردن به مذاکرات و حتی لزوماً مخالفت با طرح اخیر آمریکا نیست کمااینکه خامنه‌ای در سخنانش از توقف مذاکرات و حتی از پیش‌شرط‌هایی برای ادامه آن صحبت نکرد. سخنان خامنه‌ای حتی با مخالفت رسمی جمهوری اسلامی با طرح پیشنهادی آمریکا دنبال نشد. در عوض در فردای این سخنرانی اعلام شد که دور ششم مذاکرات در همین هفته انجام خواهد شد!
به نظر من جمهوری اسلامی به‌خاطر فروپاشی اقتصادی و کلاً بحران‌های عمیق همه‌جانبه‌اش به رسیدن با توافقی با آمریکا نیازمند است و نهایتاً مجبور است به شرایط آمریکا تن بدهد منتهی مشکلش این است که نمی‌خواهد این توافق نوعی عقب‌نشینی و تسلیم و شکست به نظر برسد. شأن نزول رجزخوانی‌های خامنه‌ای در عین ادامه مذاکرات همین حفظ ظاهر است.
انترناسیونال: در اخبار آمده که گویا در پیشنهاد کتبی دولت ترامپ، با غنی‌سازی محدود برای مدت‌زمان معینی موافقت شده است. حتی دموکرات‌ها در سنای آمریکا از توافقات پنهانی با جمهوری اسلامی صحبت می‌کنند و هشدار می‌دهند که هر توافقی نباید از برجام ضعیف‌تر باشد. در این مورد چه نظری دارید؟
حمید تقوایی: متن طرح کتبی آمریکا علنی نشده؛ ولی از اظهارنظرها چنین برمی‌آید که صحبت از یک نوع کنسرسیوم غنی‌سازی هسته‌ای در میان است. این سناریو چند هفته قبل به‌عنوان یک راه‌حل از سوی موسویان از اعضای تیم مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی در دوره برجام، مطرح شد. بحث بر سر این است که کنسرسیومی با شرکت کشورهای خلیج‌فارس و آژانس انرژی اتمی – و برخی می‌گویند با شرکت خود دولت آمریکا – با وظیفه غنی‌سازی اورانیوم برای مصارف صلح‌آمیز تشکیل بشود. ظاهراً اختلاف بر سر این است که غنی‌سازی در چه کشوری انجام شود. گفته می‌شود جمهوری اسلامی مشروط بر اینکه غنی‌سازی در ایران صورت بگیرد با این طرح موافق است. البته هیچ‌یک از دو طرف در این مورد اظهارنظر رسمی نکرده‌اند؛ ولی نفس اینکه هر دو به مذاکرات، علی‌رغم خط‌قرمزهای متناقضی که علناً اعلام کرده‌اند، ادامه می‌دهند نشانه این است که چنین راه‌حل‌هایی را در چشم‌انداز دارند. در این میان باید فاکتور اروپا و مکانیسم ماشه و همچنین تهدیدات نظامی اسرائیل را که اعلام کرده در صورت شکست مذاکرات به حمله نظامی دست خواهد زد را مدنظر داشت. این فاکتورها عامل فشاری است که هر دو طرف را بیش‌ازپیش به سمت یک توافق دیپلماتیک می‌راند.
انترناسیونال: فارغ از سمت‌وسو و نتیجه این مذاکرات به نظر می‌رسد که حکومت ایران با توسل به آن توانسته جامعه را در یک شرایط بلاتکلیفی و انتظار قرار دهد. اگرچه اعتراضات ادامه دارد؛ اما گویا جامعه در انتظار نتیجه این مذاکرات است و روی آن حساب بازکرده است. آیا شما با این تصویر موافقید؟ اساساً نتیجه این مذاکرات می‌تواند تغییری در شرایط مردم ایران ایجاد کند، چه در جهت مثبت و چه منفی؟
حمید تقوایی: خیر، با این تصویر موافق نیستم. به نظر من گر چه مذاکرات در سطح رسانه‌ای در خود ایران و در سطح جهانی توجه‌ها را به رابطه جمهوری اسلامی با آمریکا و با غرب و مشخصاً پروژه هسته‌ای رژیم معطوف کرده است؛ ولی تا آنجا که به مردم ایران مربوط می‌شود تأثیری بر اعتراضات در ایران نداشته است. مردم زیر فشارهای غیرقابل‌تحمل گرانی و بی برقی و شرایط سخت معیشتی قرار دارند و در همین روند مذاکرات هم در عرصه‌های مختلف شاهد ادامه اعتراضات و اعتصابات بوده‌ایم. از تجمعات پیگیر بازنشستگان تا اعتصاب رانندگان کامیون و اعتراضات نانوایان و درهم شکستن دیوارهای آپارتاید جنسیتی از جانب زنان و غیره و غیره. مردم نه‌تنها جنگ خود با رژیم را به‌خاطر مذاکرات متوقف نکرده‌اند بلکه، مانند جنبش رانندگان و نانوایان، به عرصه‌های مبارزاتی تازه‌ای نیز پا گذاشته‌اند.
تا جایی که به رابطه رژیم و غرب مربوط می‌شود مردم خواهان این هستند که جمهوری اسلامی هر چه بیشتر در جهان تضعیف و منزوی شود و نتیجه مذاکرات را هم با همین معیار می‌سنجند. مردم به درست مسئول و منشأ تنش‌های جنگی و خطر حمله به ایران را جمهوری اسلامی می‌دانند و به همین خاطر در شعارهایشان علیه جنگ نیز حکومت را هدف قرار می‌دهند. تجربه برجام به همه نشان داده است که حتی توافق با آمریکا و تخفیف تحریم‌ها نه در تبلیغات و اقدامات جنگ‌افروزانه حکومت و نه در وضعیت فلاکت‌بار معیشتی توده مردم تغییری ایجاد نخواهد کرد و حتی به رژیم دست بازتری در سرکوب اعتراضات خواهد داد. امروز که درماندگی، و باید گفت فلج اقتصادی حکومت، به‌مراتب بدتر از هر دوره دیگری است هیچ نوع توافقی با غرب نه بحران‌های ساختاری و نهادینه شده حکومت را حل خواهد کرد و نه در وضعیت مردم و خشم و اعتراض و نفرت آنها از حکومت تخفیفی خواهد داد.
جمهوری اسلامی حکومت و یا نماینده مردم ایران نیست؛ بلکه قاتل آنهاست. مردم خواهان آن هستند که جهانیان هم این واقعیت را ببینند و در کنار آنها و علیه رژیم قرار بگیرند. نتیجه مذاکرات هر چه باشد در این واقعیت تغییری نخواهد داد. سرنوشت جمهوری اسلامی را مبارزات مردم ایران رقم خواهد زد.
۱۷ خرداد ۱۴۰۴، ۷ ژوئن ۲۰۲۵
