حزب کمونیست کارگری ایران وب سایت رسمی حزب کمونیست کارگری ایران
با تمدید تحریم های جانبی علیه جمهوری اسلامی توسط مجلس نمایندگان آمریکا و تایید آن توسط سنا و امضای اوباما سرنوشت برجام چه می شود؟ واکنش جمهوری اسلامی به ادامه تحریم ها چه خواهد بود؟ و با شروع به کار ترامپ به عنوان رئیس جمهور جدید آمریکا رابط آمریکا با جمهوری اسلامی دستخوش چه تغییر و تحولاتی می شود؟ علی جوادی در برنامه “نگاه روز” به سئوالات ما پاسخ می دهد.
نگاه روز: با تمدید دور جدیدی از تحریم ها، سرنوشت برجام چه می شود؟
علی جوادی: سرنوشت برجام از هم اكنون در پرده ای از ابهام قرار گرفته است. تمدید تحریمهای جانبی از جانب كنگره آمریكا برای دوره ده ساله دیگر عملا علامت سئوال بزرگی در مقابل توافقنامه كشورهای ١+٥ و حكومت اسلامی قرار داد. این وضعیت با قرار گرفتن ترامپ در راس قدرت سیاسی آمریكا بحرانی تر خواهد شد.
ترامپ، این لومپن میلیاردر نژادپرست، در دوران كمپین انتخاباتی ریاست جمهوری در آمریكا بارها اعلام كرده بود كه توافقنامه برجام را پاره خواهد كرد. خامنه ای هم در راس حكومت آدمكشان اسلامی اعلام كرد كه اگر برجام را “پاره” كنند، حكومت اسلامی آن را “آتش” خواهد زد. اینكه این پروسه چگونه طی خواهد شد، كدام طرف و چگونه پیشقدم لغو این توافقنامه خواهد شد، مساله ای است كه تحت تاثیر معادلات بسیاری قرار دارد.
واقعیت این است كه در هر دو سوی این معادله نیروهایی خواهان لغو و كنارگذاشتن این توافقنامه هستند. در آمریكا جناح محافظه كار و بقایای جریانات نئوكانسرواتیو از ابتدای شروع دور جدید این مذاكرات، در مقابل آن صف بستند. خواهان تداوم سیاست “رژیم چنج” در قبال حكومت اسلامی بودند. در خود حكومت اسلامی هم، جریان راست با تمام قوا در مقابل این توافقنامه بود و آن را “شكست” حكومت اسلامی در قبال “شیطان بزرگ” قلمداد میكردند. تنها “نرمش قهرمانانه” رهبر این جماعت اوباش اسلامی بود كه پیشروی و امكان دستیابی به توافق را عملی كرد. آمریكا با كنار زدن سیاست “رژیم چنج” خود و حكومت اسلامی با قبول ضمنی شكست ضدیت كور با “شیطان بزرگ” به سوی این توافق گام برداشتند.
اما لغو و اعلام پایان برجام علیرغم تبلیغات و های و هوهای طرفین به سادگی ممكن نیست. این توافق و تعادل حاصل شده محصول تلاشی سخت در صحنه مذاكرات بین المللی است. هر نیرویی كه گام رسمی و اولیه را در كنار زدن این توافقنامه بردارد با پی آمدهای متعدد جهانی آن باید بسازد. برای حكومت اسلامی برگشت به دوران پیش از این توافقات وارد شدن در سراشیبی مهلكی است كه با هزینه زیاد و قبول شكست زیادی تلاش شده بود از آن اجتناب شود. برای هیات حاكمه جدید آمریكا هم چنین اقدامی خالی از مخاطرات و قبول ریسكهای بسیاری است. مناسبات كم و بیش تیره آمریكا و اروپا در پس انتخاب ترامپ با كنار زدن برجام تیره تر خواهد شد. این واقعیت را حتی كودنی مانند ترامپ هم كم و بیش درك میكند.
بی دلیل نیست كه سیاست تشدید تحریم های جانبی را دارند دنبال میكنند و به نظر میرسد كه در پس این سیاست میكوشند حكومت اسلامی را وادار به برداشتن گام اول در لغو برجام كنند. تحولات آتی سیری كه این كشمكش ها خواهند گرفت را روشنتر خواهد كرد.
نگاه روز: ادامه تحریم ها چه تاثیری بر اقتصاد ایران دارد؟
علی جوادی: مسلما دامنه و ابعاد این تحریم ها یك فاكتور تعیین كننده در تاثیرات مخرب این سیاست اقتصادی خواهند بود. به چند مساله در این زمینه باید اشاره كرد. آیا اروپا هم ناچار به دنباله روی از این تحریم ها خواهد شد؟ آیا چین و روسیه هم به نوعی به این تحریم ها خواهند پیوست؟ آیا سیاست اعمال تحریم ها از پشتوانه تنبیه اقتصادی و نظامی برخوردار خواهد بود؟ پاسخ آری به هر یك از این پرسشها بر ابعاد و دامنه تاثیرات این سیاست خواهد افزود. یا اینكه نه قطب بندیهای جدیدی حداقل در قبال این سیاست آمریكا شكل خواهند گرفت؟ چین و روسیه و شاید هم اروپا به درجاتی به این سیاست آمریكا دهن كجی خواهند كرد؟ در آنصورت تاثیرات مخرب تحریم اقتصادی محدودتر و كم اثر تر خواهد بود.
مسلما تحریم ها تاثیر قابل ملاحظه ای بر اقتصاد فلج حكومت اسلامی خواهند داشت. اما واقعیت این است كه جمهوری اسلامی پیش از تشدید تحریمها در دوران احمدی نژاد هم عملا در موقعیت فلج و بن بست قرار داشت. این بن بست در درجه اول ناشی از موقعیت سیاسی حكومت اسلامی در اقتصاد سیاسی جهان معاصر است. ما همواره بر این واقعیت تاكید كرده ایم كه حكومت اسلامی یك پروژه شكست خورده اقتصادی است. جای چندانی در حلقه تولید و بازتولید جهانی سرمایه در جهان معاصر ندارد. حوزه ای برای صدور سرمایه و تكنولوژی علیرغم وجود كارگر ارزان و نیروی كار فنی و ماهر نیست. با توجه به وضعیت سیاسی – اقتصادی در خاورمیانه عملا آینده ای ندارد. تشدید تحریمها وضعیت فلج اقتصادی حكومت اسلامی را تشدید خواهد و بر دامنه این بحران لاعلاج خواهند افزود. باید به خاطر داشت كه فرار از تاثیرات تحریم اقتصادی یك فاكتور مهم در اتخاد سیاست “نرمش قهرمانانه” كه اسم رمز سركشیدن جام زهر در قبال آمریكا بود، است.
نگاه روز: آیا ترامپ می خواهد یا می تواند به دوران بوش که شعارش رژیم چنج بود برگردد؟
علی جوادی: یك ركن ترامیپسم بمثابه یك گرایش نوظهور در صفوف بوروژازی آمریكا كنار گذاشتن سیاستهای بین المللی تاكنونی طبقه حاكمه و اتخاذ سیاستهای جدید در قبال مسائل و كشمكشها و كانونهای بحرانی جهان و از جمله در قبال حكومت اسلامی است. از قرار سیاست “رژیم چنج” از جمله سیاستهایی است كه شامل این تغییر ریل سیاسی خواهد شد.
واقعیت این است كه سیاست “رژیم چنج” در دوران اوباما عملا كنار زده شده بود. نفس دستیابی به توافقنامه برجام بعضا محصول این شیفت سیاسی بود. اما در همان زمان هم گرایش نئوكنسرواتیو در طبقه حاكمه خواهان تداوم این سیاست در قبال حكومت اسلامی بود.
پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری اسلامی این سیاست را به جلوی صحنه سوق نداده است. واقعیت این است كه یك ركن سیاست عمومی ترامپ مبتنی بر Make America Great Again به معنای كنار گذاشتن سیاست “رژیم چنج” در دوره های پیشین است، هر چند كه نیروهایی چه در صحنه بین المللی مانند اسرائیل و چه در عرصه داخلی مانند نئوكانسرواتیوها به دنبال اتخاذ این سیاست هستند. بعلاوه تاكیدات در سیاست صد روز اول ترامپ اساسا تمركز بر سیاست داخلی آمریكا است. یك مشاهده در این راستا، سیاست ترامپ در قبال رویدادها در سوریه است. ترامپ رسما اعلام كرده است كه سیاست تغییر بشار اسد را در دستور ندارد و تنها با داعش درگیر خواهد شد. بنظر من هیات حاكمه جدید نه میخواهند و نه الزاما میتوانند سیاست “رژیم چنج” را در موقعیت كنونی در دستور قرار دهد.
نگاه روز: آیا جناح خامنه ای با تمدید تحریم ها قوی تر نمی شود؟
علی جوادی: بنظرم جناح خامنه ای الزاما از آنچه كه هست قوی تر نمیشود. اما موقعیتش در قبال ائتلاف جناح اعتدال طلب و اصلاح طلبان حكومتی میتواند در طی پروسه ای، تاكید میكنم، میتواند تقویت شود. اما موقعیت و وزن این جناح در هر حال و به درجات زیادی به واكنش جناح مقابل وابسته است. اگر جناح رقیب سرخم كند و كرنش كند، مسلما ورق میتواند به نفع جناح راست و خامنه ای در هیات حاكمه بچرخد. اما اگر مقابله كند، تن به تسلیم و خفت در قبال جناح راست و خامنه ای ندهد، مساله میتواند به ضرر جناح راست و خامنه ای تمام شود. واقعیات تاكنونی نشاندهنده آن است كه جناح روحانی بر خلاف جناح خاتمی سر به تسلیم به سادگی ندارد.
یك نكته این است كه به هر درجه كه آمریكا سیاست تخاصمانه جویانه تری در قبال حكومت اسلامی اتخاذ كند، در آن سوی معادله نیز نیروهای هارتر در صفوف حكومت اسلامی سر و صدای بیشتری برای تعیین سیاست اصلی حكومت اسلامی به پا خواهند كرد. همانطور كه برای كسب توافق برجام، حكومت اسلامی به قرار دادن روحانی در راس قوه مجریه تن داد.
اما مهمتر از توازن قوای دو طرف در معادلات حكومتی، مساله موقعیت و واكنش توده های مردم و جامعه در قبال كل هیات حاكمه و همچنین جناح راست است. بازگشت به دوران تحریم ها بخصوص اگر حكومت اسلامی پیشقدم كنار زدن برجام شود، میتواند با تعرض جامعه مواجه شود. این واقعیت میتواند توازن قوای مردم و حكومت را به ضرر كل حاكمیت و نتیجتا جناح راست و خامنه ای تغییر دهد. و این مساله اصلی در این چهارچوب است.
نگاه روز: موضع اصولی در قبال تحریم اقتصادی و تشدید تحریم ها چه باید باشد؟
علی جوادی: ما سیاست روشن و كاملا اصولی و انسانی در قبال سیاست تحریم اقتصادی داریم. همواره اعلام كرده ایم كه تحریم اقتصادی مستقل از تاثیر آن بر ثبات و یا بی ثباتی اقتصادی حكومت اسلامی از آنجائیكه تاثیرات مخرب و غیر قابل اغماضی بر زندگی اقتصادی مردم اعمال خواهد كرد، یك سیاست مخرب و ضد انسانی است. تحریم اقتصادی یك سلاح كشتار دسته جمعی است، هر درجه تشدید آن منجر به نابودی زندگی انسانهای زنده و حی و حاضری خواهد شد. ما در حین مبارزه برای سرنگونی انقلابی حكومت اسلامی، برای رفع و كنار زدن این سیاست ضد اجتماعی نیز تلاش میكنیم.
*این مطلب بر مبنای گفتگوی تلویزیونی در “نگاه روز” تهیه شده است.
