«مکانیزم ماشه»، و سرانجام برجام

با گذشت بیش از۴ سال از «توافق اتمی وین» که منجربه عقب نشینی جمهوری اسلامی از سیاستهای هسته ای ودسترسی به ساخت سلاح هسته ای شد، بحران هسته ای حکومت یا آنچه که از آن به عنوان “توافق برجام” نام برده میشود؛ وارد مرحله حساس و تعیین کننده ای شده است. علیرغم تقلاها و تلاشهای کشورهای باقیمانده اروپایی برای “نجات برجام”، این توافق رسما شکست خورده و چشم انداز تیره و تارتری را پیشاروی رژیم و شرکای بحران هسته ای حکومت قرار داده است.

در این میان جمهوری اسلامی و کاهش تعهدات برجامی اش، خطر ارجاع پرونده رژیم به شورای امنیت سازمان ملل و نگرانی ناشی از آن برای رژیم را جدی تر کرده است. سال گذشته ترامپ با “بد دانستن توافق”، یک طرفه از برجام خارج شد. استدلال ترامپ این بود که جمهوری اسلامی تعهداتش را در قبال توافق برجام انجام نداده و با بهانه و توجیه در صدد ادامه غنی سازی اورانیویوم و تلاش برای دستیابی به سلاح هسته ای می باشد که این امر امنیت آمریکا و منطقه را تهدید می کند. باخروج آمریکا از برجام چشم انداز به نتیجه رسیدن این توافق و تلاشهای اروپایی ها برای باز گرداندن رژیم پای اجرای تعهدات و مذاکرات، تیره و تارتر شد و کشورهای اروپایی را ناچار به انتخاب بین جمهوری اسلامی و یا تبعیت از آمریکا قرارداد. با ادامه این وضعیت؛ و فشارهای آمریکا اتحادیه اروپا علیرغم میل خود ناچار به اتخاذ سیاست «مکانیزم ماشه» شد.

واکنش کشورهای اروپایی به خروج آمریکا از برجام، ضمن تاکید بر پایبندی برادامه اجرای توافق با نظارت این کشورها و پیدا کردن راه حل سیاسی برای مهاربحران هسته ای حکومت بود. اتحادیه اروپا و کشورهای فرانسه، انگلیس و آلمان تلاش های زیادی در جهت “نجات برجام” در دستور خود گذاشتند. از جمله طرح سازو کار مالی یا «اینستکس» را به پیش کشیدند؛ به این امید که رژیم را مجاب نمایند به خاطر جلوگیری از “خطرات و لطمات” به رابطه اش با جهان غرب بویژه اروپا و خطر جنگ و..به تعهداتش پایبند بماند. اما این تلاشها تا به امروز عملا به جایی نرسیده است.

در طول یک سال گذشته فشارها وبخشا تهدیدات ترامپ بر کشورهای اروپایی باقیمانده در برجام مبنی بر اعمال فشار به ایران برای کشاندنش به پای اجرای توافق جدید و مذاکرات جدید شدت و حدت بیشتری به خود گرفت. در کنار این در طول یک سال گذشته جمهوری اسلامی هم سه گام برای کاهش تعهدات هسته ای را برای اعمال فشار به اروپا و آمریکا تصویب و به اجرا گذاشته اشت. گام سوم که چند هفته پیش به اجرا درآمد افزایش غنی سازی اورانیوم بالای ۵ درصدی بود که نگرانی های طرف های درگیر در بحران هسته ای مبنی بر دستیابی به ساخت سلاح هسته ای را بیشتر کرده است.

در چند سال گذشته کشورهای اروپایی مدام زیر فشار آمریکا مبنی بر استفاده از نفوذشان برای اعمال فشار به جمهوری اسلامی و بازگرداندنش به پای میز مذاکرات هسته ای بودند و بارها از طرف ترامپ تهدید به اعمال تحریمهای اقتصادی و فشارهای دیگر شده بودند. سیاست ترامپ اعمال فشارحداکثری برای بخط کردن این کشورها حول سیاستهای آمریکا در قبال جمهوری اسلامی بالاخره این کشورها را وادار به واکنش کرد.

در یک سال گذشته کشورهای باقیمانده در برجام سه جلسه برای “مجاب کرن جمهوری اسلامی” به ماندن در توافق و اجرای تعهداتش برگزار کرده اند که همه بدون نتیجه بوده است. این کشورها زیر فشارهای آمریکا ناچار شدند به سیاست کاهش تعهدات برجامی جمهوری اسلامی واکنش نشان بدهند؛ با این توجیه که در صدد “نجات برجام” می باشند. نتیجه این شد که این کشورها «مکانیزم ماشه» را فعال کردند.

بیانیه سه کشور اروپایی باقیمانده در برجام در مورد اتخاذ این سیاست میگوید:” در نشست روز ۲۴ دی ماه (۱۴ ژانویه)، آلمان، بریتانیا و فرانسه با تاکید بر اینکه جمهوری اسلامی‌ ایران به شکل مکرر، تعهدات خود را در قالب برجام نقض کرده است، مکانیزم ماشه را فعال کردند که به معنای رجوع پرونده اتمی ‌ایران به کمیسیون مشترک برای طرح نگرانی‌ها از “عدم پایبندی ایران” به تعهداتش در برجام است. سه کشور اروپایی امروزاولین گام را برای فعال‌کردن “مکانیسم حل اختلاف” در راستای حل اختلاف در برجام را به جریان انداختند. اکنون پرونده تخلفات ایران در نادیده گرفتن مفاد برجام به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع می‌شود و در صورت محکومیت، تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران اعمال می‌شود.سه کشور اتحادیه اروپا اعلام کردند که بر اساس توافق هسته ای سال ۲۰۱۵ با ایران (برجام)، سازوکار رفع اختلاف فعال شد.آنها ایران را متهم کردند به کرات مفاد توافقنامه برجام را نقض کرده است، در حالی که طرف‌های دیگر برجام همچنان به مفاد آن پایبندند.

اما«مکانیسم ماشه» چیست؟ و اثرات و تبعات آن برای جمهوری اسلامی چه می باشد؟

توافق برجام در توضیح فعال شدن «مکانیزم ماشه» می گوید:”بر اساس «مکانیزم ماشه» یا مکانیزم حل اختلاف، اختلافات حل نشده در کمیسیون مشترک برجام (توافق اتمی‌ وین) که شامل کشور‌های امضاکننده این توافق است، ابتدا به شورای حل اختلاف پیش‌بینی‌شده در توافق اتمی ارجاع می‌شود. و در صورت پیدا نشدن راه حلی در یک روند چندگانه به هیات‌های مشورتی و نهایتا به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع داده خواهد شد. در صورتی که شورای امنیت سازمان ملل نیز ایران را به نقض برجام محکوم کند، تحریم‌های این شورا که قبل از برجام نیز وجود داشت، بدون طی شدن هرگونه فرآیندی علیه ایران اعمال خواهد شد”

در بخش پایانی بیانیه آمده است: درعین حال سه قدرت اروپایی یکبار دیگر تعهد خود را در قبال توافقنامه هسته‌ای با ایران ابراز می کنند و با هدف “همکاری با همه طرف ها و حفظ مفاد موافقتنامه”، آماده هرگونه گفتگو، مذاکره و همکاری هستند. هدف سه کشور اروپایی، نجات برجام است و آنها تمایلی ندارند که تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران برقرار شود.

با اعلام این سیاست جدید کشورهای باقیمانده در برجام،آخرین امیدهای طرف های درگیردر ماجرا تقریبا به اعتراف به شکست این توافق شده است.ادامه فشارهای آمریکا در کنارتهدیدات ترامپ، موضوع موشک های بالیستیک، تلاش های تروریستی رژیم در منطقه خاورمیانه و محکومیت آن از طرف شرکای اروپایی برجام،نهایتا اروپایی ها را مجبور کرد بپذیرند که جمهوری اسلامی مشغول وقت کشی و خریدن فرصت برای ارتقای تلاش های هسته ای و گسترش تحرکات تروریستی و نظامی اش در منطقه می باشد.

آنچه مسلم است برجام از مدتهاپیش شکست خورده است. دوره ای که روحانی می گفت: “برجام را خدا آورده، و خامنه ای مشغول” نرمش قهرمانانه”؛ وعده های برجامی در کنار تهدید های مکرر بود، چند ماه بیشتر دوان نیاورد. مردم هم متوجه شدند که قرار نیست با برجام چیزی به نفع مردم تغییرکند. اینها در چهار سال گدشته نزدیک به ٧ میلیارد دلار پول های بلوک شده شان را گرفتند و صرف تروریسم دولتی اسلامی و لفت و لیس باندهایشان کردند. این تنها “گشایش” برای امور موقت مالی رژیم بود و بس! نصیب مردم، سرکوب، ناامنی و گرانی ها و امثال اینها .شد.

آن دوره ها هم تمام شد. برجام با تمام وعده و وعیدهای حکومتی شکست خورد و همراه با آن سیاستهای هسته ای حکومت! متحدان اروپایی بعد از چند سال تقلا و تلاش برای “بازگرداندن جمهوری اسلامی به جامعه جهانی” رسما اعتراف کرده اند که سیاستهای مشوق کننده شان برای جمهوری اسلامی، تلاش و تقلاهایشان برای “نجات برجام” راه به جایی نبرده و اعتمادی به این حکومت نیست.

با فعال کردن «مکانیزیم ماشه» راه برای بازگشت تحریمهای شورای امنیت هر لحظه بدون مصوبه و توضیح جدید از طرف آمریکا و غرب بیش از هر زمانی جدی تر شده است. مسئله فقط بازگشت و یا تشدید تحریم های یکجانبه آمریکا بر علیه رژیم نیست. این تحریم‌ها مبتنی بر قطعنامه‌های شورای امنیت بوده و برای تمامی کشورهای عضو این سازمان لازم‌الاجراست. در کنار آن موضوع موشک های بالستیک و تحرکات تروریستی رژیم در خاورمیانه، پرونده حکومت در شورای امنیت را قطور کرده است. در درون خود رژیم برخی ابراز نگرانی از ارجاع پرونده حکومت به شورای امنیت سازمان ملل را علنا اعلام کرده و خواهان “بازنگری نظام”، منظور خامنه ای در مورد موضوع بحران هسته ای حکومت شده اند.

جمهوری اسلامی در بحرانی ترین و وخیم ترین دوره های حیات ننگینش بسر می برد.بحران مزن حکومتی و بی افقی حکومت، به میدان آمدن جنبش قدرتمند سرنگونی رژیم نمونه برجسته اعتراضات آبان، کشتن سلیمانی توسط آمریکا، در کنارفشاراعتراضات در عراق و لبنان که مستقیما جمهوری اسلامی را زیر ضرب گرفته ، چشم انداز تیره و تاری را مقابل حکومت قرار داده است. در یک چنین اوضاعی بحران هسته ای حکومت هم اهرم مضاعف اعمال فشارهای آمریکا و متحدان غربی اش علیه رژیم را چندین برابر کرده است. جمهوری اسلامی وارد دوره بعد از برجام و سلیمانی ودوره اعمال فشارهای حداکثری از طرف آمریکا و بخشا اروپا شده است. در کنار این فاکتورها و مهمتر از همه فریاد اعتراض و انقلاب و مبارزه مردم برای به زیر کشیدن کل نکبت و حکومت تروریسم اسلامی هر روز بلندتر و رساتر شده، ترس و وحشت از سرنگونی نظام اسلامی و بازگشت دوباره اعتراضات، بحران حکومت دعواهای درونی باندهای رژیم را تشدید کرده است.

پایان دادن به بحران هسته ای؛ به زیر کشیدن کل بساط حکومت تروریسم اسلامی در منطقه، امر انقلاب کارگران و مردم ایران قرار دارد. راه حل دیگری برای برون رفت از بحران و پایان دادن به این وضعیت متصور نیست. جمهوری اسلامی باید سرنگون شود.

محمد شکوهی

انترناسیونال ۸۵۳