آخرین وضعیت مذاکرات هسته ای- محمد شکوهی

مذاکرات هسته ای کشورهای اروپایی و آمریکا با جمهوری اسلامی از اسفند ماه سال گذشته متوقف شده است. دور قبلی مذاکرات اساسا بر روی ماندن سپاه در لیست گروههای تروریستی متمرکزبود. همزمان آمریکا وکشورهای اروپایی به رژیم فشار آوردند که این موضوع در کنار فعالیتهای تروریستی و موشک های بالیستیک، از شروط اصلی رسیدن به هرگونه توافقی با ایران است. متقابلا خامنه ای آمریکا و غرب را متهم به کارشکنی در این گفتگوها کرده بود. آخرین وضعیت مذاکرات برجام چیست؟ هدف رژیم چیست؟ و احتمال رسیدن به توافق چقدر می باشد؟

در تازه ترین اظهار نظرهای مقامات آمریکایی در باره گفتگوهای احیای برجام، رابرت مالی نماینده ویژه وزارت خارجه آمریکا در امور ایران صبح چهارشنبه چهارم خرداد گفته ” که احتمال توافق اتمی با جمهوری اسلامی در بهترین حالت «ضعیف» است و واشینگتن آماده تشدید تحریم‌ها علیه تهران است. وی تاکید کرد:” اگر ایران بر خواسته‌های فرابرجامی خود پافشاری کند، ما همچنان آن‌ها را رد خواهیم کرد و به این ترتیب، توافقی در کار نخواهد بود. وی با بیان این که اسرائیل هم می‌گوید اگر به برجام برگردیم به نفع منافع اسرائیل است، گفت اگر قرار است به توافقی برسیم باید ایران دسترسی کامل را در اختیار آژانس قرار بدهد. آژانس باید باخبر باشد که پس از خروج دولت پیشین آمریکا از برجام تا کنون چه اتفاقی افتاده است.

در خبر دیگری خبرگزاریها به نقل از رافائل گروسی رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که در اجلاس « داووس» صحبت می کرد، گزارش دادند مذاکرات هسته‌ای با جمهوری اسلامی به “برهه دشواری” رسیده است. گروسی گفته:” فکر می‌کنم باید از نتیجه‌گیری نهایی در این مقطع پرهیز کنیم چون هنوز به پایان کار نرسیده‌ایم اما اجازه بدهید بگویم که در این لحظه، در برهه دشواری قرار داریم”. وی قرار است آخرین گزارش خود از برنامه هسته‌ای ایران را شانزده خرداد به شورای حکام آژانس ارائه کند. وی اظهار امیدواری کرد از الان تا زمان ارائه گزارشش، ایران شروع به دادن پاسخ‌های معتبر به پرسش‌های موجود کند.

جمهوری اسلامی در واکنش به بن بست گفتگوهای هسته ای، مثل همیشه طرف مقابل را مقصر دانسته و تاکید کرده که کشورهای اروپایی، فریب فشارهای آمریکا را نخورده و اجازه ندهند سیاست آمریکا بر مذاکرات مسلط شود. در هفته های گذشته خامنه ای هم چند مورد اعلام موضع کرد و گفت شروط طرف مقابل را قبول ندارد و اجازه این کار را نخواهد داد و تهدید کرد که اگر آمریکا بر سر این شروط پافشاری بکند، احتمال خروج از مذاکرات میرود در عین حال تاکید کرد که مذاکرات “پیشرفتهایی” هم داشته است. وی همچنین دوباره تاکید کرده که کماکان آماده مذاکرات برای رسیدن به یک توافق “مورد قبول” است.

در تحولی دیگر بعد از آخرین دور مذاکرات بی نتیجه برجام، «انریکه مورا» هماهنگ کننده گفتگوهای برجامی دو باره به ایران سفر کرد تا آنچه که وی “تدارک مقدماتی توافق آتی” می نامید را فراهم آورد، که عملا آن هم به جایی نرسید.همزمان با دور دوم سفر «مورا» به ایران، «جوزف بورل» رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا برای برون رفت از بحران هسته ای و رسیدن به توافق پایدار با ایران، موضوع قرار دادن اسم سپاه قدس سپاه در لیست گروههای تروریستی را به جای کل نیروی سرکوبگر سپاه پاسداران مطرح کرد که با مخالفت آمریکا روبرو شد. علاوه بر این آمریکا خواهان پایان دادن به تلاشها و حمایتهای جمهوری اسلامی از تروریسم در غزه و اسرائیل و توقف تلاشهای حکومت اسلامی برای تشدید حملات گروههای مورد حمایتش در داخل اسرائیل شده است. موضوعی که جمهوری اسلامی با آن مخالفت کرده است.

اما در درون حکومت، علیرغم رجز خوانی خامنه ای در مورد مخالفت با خواستهای آمریکا، صداها در مورد “ضروت رسیدن به توافق” بلندتر شده است. از هیات مذاکره کننده رژیم در وین گرفته تا رئیسی و برخی مقامات دولتی رسیدن به توافق مورد قبول دو طرف را یک ضرورت برون رفت از این وضعیت بحرانی می دانند. طرفداران رسیدن به توافق با اشاره به موقعیتی که رژیم در آن قرار دارد، بویژه اثرات و تبعات تحریمها براقتصاد زمین گیر شده حکومت، در کنار اوج گیری اعتراضات ضد حکومتی و خطرات آن برای رژیم، رسیدن به توافق را “فرجی” برای کل نظام دانسته و راه برون رفت از بحران تمام عیاری که حکومت در آن گیر کرده، می دانند. صف مخالفان و موافقان احیای توافق هسته ای در درون حکومت به هم نزدیکتر شده است. باندهای حکومتی در تلاش هستند خامنه ای را قانع کنند که هر توافقی بهتر از هیچ توافیقی بوده چرا که کل نظام از هر طرف زیر فشار بوده و اوضاع داخلی و منطقه ای حکومت روز بروز نگران کننده تر شده است.

جمهوری اسلامی در طول سالیان گذشته از تلاش های هسته ای اش به عنوان اهرم اعمال فشار به غرب برای گرفتن امتیازات بیشتر استفاده کرده است. غرب وکشورهای اروپایی منهای آمریکا هم متوجه هستند که از زمان امضای توافق هسته ای )۲۳ تیر ۱۳۹۴ برابر با ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵( جمهوری اسلامی به همه تعهداتی که داده بود عمل نکرده است. در دوره ترامپ که امریکا از توافق خارج شد، تلاش های هسته ای حکومت، تشدید غنی سازی ٦٠ درصدی، ساخت تاسیسات جدید هسته ای و سانتریفوژ سازی و مصادره دوربین های نصب شده آژانس در مراکز هسته ای و… سرعت و شدت بیشتری گرفته است. همزمان عربده کشی های تروریستی و تهدید اسرائیل و سازماندهی مجدد عملیات تروریستی علیه این کشور را از سر گرفته است.
درطول این چند ماه گذشته مجموعه تحولاتی به ضرر جمهوری اسلامی در منطقه شکل گرفته است. در سوریه اسرائیل مدام مواضع رژیم و گروههای تروریستی مورد حمایتش را بمباران می کند. در یمن دست و پای رژیم را تا حدودی موفق شده اند ببندند. در لبنان حزب الله و گروههای تروریست حامی اش ضعیف تر شده اند. در عراق مردم دار و دسته های مورد حمایت رژیم را زیر ضرب گرفته اند. در همین حال اعمال تحریمهای آمریکا هم ادامه دارد. در کنار فاکتورهای منطقه ای، یک فاکتور بسیار مهم و قدرتمند دیگر، مبارزه و اعتراضات مردم در داخل بر علیه حکومت است. نتیجه فشاراعتراضات مردم در داخل و بر علیه رژیم، اوضاع و صفوف حکومت را درهم ریخته و به ضعیف ترین و درمانده ترین دوره حیات رژیم رانده است.

اینکه این فشارها به نتیجه خواهد رسید یا نه و آیا آمریکا وغرب موفق خواهند شد جمهوری اسلامی را پای احیای توافق وین بکشانند، علیرغم اینکه نشانه های زیادی در این مسیر دیده نمیشود، اما در وضعیتی که کل حکومت در آن گیر کرده، دوراز انتظارهم نیست. تجربه نشان داده که رژیم وقتی موجودیتش را در خطر ببیند، حاضر به هر “نرمش قهرمانانه ای” می باشد. یکی از خطرات بسیار بزرگ و یک تهدید واقعی و جدی علیه کل نظام اسلامی، بازگشت و اوج گیری اعتراضات مردم علیه حکومت است که هر از چند وقتی و با فواصل کوتاه ولی هر بار قدرتمند تر از قبل به میدان آمده و موجودیت نظام را تهدید می کند.

تلاش ها و تقلاهای هسته ای حکومت نه فقط اهرم فشار برای امتیاز گیری از غرب، بلکه بعلاوه از نظر سران حکومت یک فاکتور مهمی در تضمین ادامه حیات رژیم میباشد. روند اوضاع داخلی و خارجی اساسا به نفع حکومت نیست. جمهوری اسلامی ناچار است برای برون از این وضعیت و خریدن فرصت دیگری، عقب نشینی هایی در مذاکرات آتی اتمی بکند تا بتواند خودش را جمع و جور کرده و اساسا در برابر مردمی که تعرض به حکومت را برای سرنگونی اش آغاز کرده اند، دست به “قدرت نمایی” بزند. عقب نشینی حکومت در مذاکرات، رژیم را در مقابل صف مردم ضعیف تر کرده و قدرت تعرض مردم را بیشتر خواهد کرد.