محمد آسنگران: بحرانها وجدال های تازه تر

در مورد مذاکرات فرماندهان نیروهای مسلح ایران و ترکیه و روسیه

هفته گذشته فرماندهان نیروهای مسلح ترکیه و جمهوری اسلامی ایران در آنکارا با هم دیدار و مذاکره داشتند. قرار است فرمانده نیروهای مسلح ترکیه به تهران برود. پس از آن اعلام شد که فرماندهان روسیه هم بزودی وارد ترکیه میشوند و همچنین فرمانده نیروهای مسلح جمهورئ اسلامی هم به روسیه میرود.

این رشته رفت و آمدها در چهار چوب نزدیکی این سه کشور بر سر بحران و جنگ داخلی سوریه ممکن شده است. اما اهداف آنها در این مذاکرات فقط به این موضوح محدود نیست. در اولین دور مذاکرات فرماندهان و نیروهای امنیتی ترکیه و جمهوری اسلامی سه موضوح علنی شده است. مسئله مخالفت با رفراندوم در کردستان عراق، هماهنگی آنها در مورد برخورد به نیروهای پ.ک.ک و معاملات و بده بستان آنها در سوریه. اما آنچه اعلام نشده است و قرار است در مذاکرات فرماندهان روسیه با فرماندهان این دو کشور قطعی بشود چگونگی هماهنگی آنها برای مقابله با سیاستهای آمریکا در منطقه، بویژه در سوریه و عراق است.

مسئله پ.ک.ک و رفراندوم کردستان عراق مسائل جانبی تر و کم اهمیت تری برای جمهوری اسلامی و روسیه هستند. مسئله سوریه و سرنوشت کردستان سوریه یکی از محورهای معامله و هماهنگی آنها است. در نتیجه این بده بستان قرار است هرکدام از طرفین سهمی را عاید خود کند و روسیه هم به عنوان قدرتی جهانی و رقیب آمریکا تلاش میکند قدم به قدم ترکیه را از بلوک غرب دور و به بلوک روسیه – جمهوری اسلامی- اسد، نزدیک کند.

رابطه آمریکا و اروپا با ترکیه هیچوقت تا این حد تیره نبوده است. در این شرایط، روسیه فرصت را غنیمت شمرده و می خواهد اردوغان را از تنگنا برهاند و بلوکی از کشورهای منطقه، بویژه دو قدرت منطقه ای (جمهوری اسلامی و ترکیه) را با خود هماهنگ کند. این هماهنگی و ائتلاف برای روسیه مهم و جدی است. روشن است که ائتلاف ایران- ترکیه و روسیه برای تقابل با طرحها و سیاستهای آمریکا نقش مهمی میتواند بازی کنند. با نزدیکی ترکیه به کمپ روسیه – جمهوری اسلامی، مشکل ترامپ و جمهوریخواهان آمریکا در منطقه و با جمهوری اسلامی بیشتر هم خواهد شد.

هر سه کشور روسیه، ترکیه و جمهوری اسلامی اعلام کرده اند خواهان حفظ تمامیت ارضی سوریه و عراق هستند. اما نگرانی آنها اساسا حضور پررنگ و غیر قابل حذف آمریکا در عراق و سوریه است. آنها از اهدافی بیم دارند که آمریکا در سوریه و عراق پیگیری میکند. ترکیه و جمهوری اسلامی هر دو در معرض خطر فوری قرار گرفته اند و روسیه بیش از آنها نگران طرحهای دراز مدت آمریکا در عراق و سوریه است. آمریکا سه پایگاه هوایی و فرودگاه مجهز در کردستان سوریه احداث کرده است. گفته میشود یکی از این پایگاهها با پایگاه هوایی اینجرلیک ترکیه برابری میکند. علاوه بر این، چندین پادگان نظامی دیگر هم دایر کرده است. فرماندهی جنگ در شمال سوریه علیه داعش اکنون در دست آمریکا است. ی.پ.گ عملا به نیرویی شبه مزدور تبدیل شده است و هر سیاستی را آمریکا بخواهد آنها انجام میدهند.

ترکیه بارها اعلام کرده است حضور یک دولت “کرد” در کردستان سوریه را تحمل نخواهد کرد. اردوغان رسما اعلام کرده است که ی.پ.گ در کردستان سوریه میخواهد دولتی ایجاد کند که به دریای آزاد دسترسی داشته باشد و این برای او غیر قابل قبول است. علیرغم مخالفت جدی ترکیه با آمریکا و سرد شدن روابط شان، آمریکا از سیاست حمایت نیروهای کردستان سوریه کوتاه نیامده است و هر روز که میگذرد جا پای محکمتری در این منطقه برای خود فراهم میکند. یکی از فرماندهان ی.پ.گ به رویتر گفت آمریکا طرح و برنامه های بلند مدتی را تدارک دیده است و با تجهیزاتی که در کردستان سوریه مستقر کرده است برای ماندن حداقل ده سال آینده برنامه ریزی کرده است.

همزمان با این اقدامات در کردستان سوریه، آمریکا چند روز قبل اعلام کرد که در حال احداث یک پایگاه نظامی قوی در منطقه شنگال در نزدیکی مرز سوریه است که ظرفیت و گنجایش استقرار چندین هزار سرباز با تجهیزات نظامی را خواهد داشت. اگرچه این اقدامات آمریکا تحت عنوان مقابله با داعش انجام میگیرد اما روسیه، جمهوری اسلامی و ترکیه میدانند که آمریکا طرحهای دراز مدت تری دارد که به زیان آنها خواهد بود. آمریکا از یک طرف میخواهد دولتی در بغداد قدرت را داشته باشد که نفوذ جمهوری اسلامی را به چالش بطلبد و متحد کشورهای عربی باشد و از طرف دیگر، آمریکا و اسرائیل میخواهند راسا در مقابل نیروهای نظامی جمهوری اسلامی و اسد سدی ایجاد کنند بنحوی که سپا پاسدران نتواند از طریق خاک عراق و سوریه به مرزهای لبنان و اسرائیل دسترسی پیدا کند.

با جدایی کردستان عراق دولت مورد نظر آمریکا در بغداد از امکانات کمتری برای مقابله و یا فاصله گرفتن از جمهوری اسلامی برخوردار خواهد بود. مخالفت فعلی آمریکا با استقلال کردستان عراق از این منظر است که دولت مورد نظرش در بغداد قدرت مقابله بیشتری در مقابل جمهوری اسلامی و نیروهای نزدیک به او داشته باشد. ترکیه اما نگران این است که آمریکا با این طرحها بدنبال تشکیل دولت هایی در شمال کردستان عراق و سوریه باشد که به دریای آزاد دسترسی داشته باشند و ترکیه را بیش از این تحت فشار قرار دهند.

همه موارد فوق نگرانی روسیه هم هست. زیرا در چنین حالتی نقش روسیه در منطقه کم رنگ خواهد شد. علاوه بر این، اگر آمریکا بتواند در دراز مدت شرایطی فراهم کند که دولتی در شمال کردستان عراق و سوریه تشکیل شود، عملا دولت اسد و جمهوری اسلامی و ترکیه تضعیف میشوند و نقش روسیه کم رنگتر خواهد شد. سه کشور جمهوری اسلامی، ترکیه و روسیه، هم در مورد سرنوشت سوریه، و هم در مورد تحولات مناطق کرد نشین عراق و سوریه نگرانی هایی دارند. بنابر این، از یک سو معاملات این سه کشور بر محور چگونگی مقابله با سیاستهای آمریکا میچرخد و از سوی دیگر هر کدام اهداف متفاوتی را علیرغم هماهنگی با همدیگر، تعقیب میکنند. در پی مذاکرات، توافقات و هماهنگی فرماندهان نظامی سه کشور مذکور، مقابله غیر مستقیم با عوامل اجرایی طرحهای آمریکا شدت بیشتری بخود میگیرد. طبعا آمریکا هم، بر اجرای سیاستهای خود پافشاری خواهد کرد و از این زاویه، بحرانها و جدالهای تازه ای در منطقه را شاهد خواهیم بود.