توافق لوزان از دید طرف سوم!

مذاکرات لوزان بالاخره ۴۸ ساعت بعد از موعد مقرر به نتیجه رسید و بیانیه مشترکی از جانب دو طرف مذاکره منتشر شد. این بیانه یک تفاهم نامه سیاسی و پایه ای بر سر زمینه ها و چارچوب توافق جامعی است که قرار است در آخر ماه ژوئن (۱۱ تیرماه) به امضای جمهوری اسلامی و دولتهای پنج بعلاوه یک برسد. طرفین این توافق اولیه را یک نقطه عطف در سیر مذاکرات هسته ای و هر یک – به سیاق همه توافقات دیپلماتیک- یک پیروزی برای خود خوانده اند. ظریف و دیگر مذاکره کنندگان جمهوری اسلامی بر عدم تعطیل و توقف فعالیتهای هسته ای و لغو همه تحریمها – بعد از توافق جامع – تاکید میکنند و دولت آمریکا و کشورهای دیگر طرف مذاکره بر بستن همه راههای دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح اتمی و کاهش تعداد سانتربفیوژها به سطح یک سوم و امکان دسترسی به و بازرسی فعالیتهای هسته ای ایران “به نحوی بیسابقه و بیش از هر کشور دیگری در دنیا”.
اما از دید مردم ایران و تا آنجا که به منافع آنان مربوط میشود نتایج و معیارها کاملا متفاوت است. از دید مردم رفع یا هر درجه تخفیف تحریمها باید خود را در کاهش فقر و بیکاری و گرانی و ارتقای سطح معیشت و رفاه توده مردم نشان بدهد. مردم ایران مدتهاست با شعار “منزلت، معیشت حق مسلم ماست” به مقابله با پروژه هسته ای و شعار حکومتی “انرژی هسته ای حق مسلم ماست” برخاسته اند و هر توافقی بر سر مساله اتمی باید به ارتقای منزلت و معیشت توده مردم ایران منجر بشود. اما روشن است این نه نتیجه خودبخودی توافق دولتها با یکدیگر، بلکه تنها میتواند ثمره مبارزه و تعرض بیشتر و گسترده تر مردم برای افزایش دستمزدها و حقوقهای کمتر از یک چهارم خط فقر و علیه بیکاری و گرانی و بی تامینی اقتصادی باشد. بی گمان جمهوری اسلامی تلاش خواهد کرد با هر گشایشی در شرایط اقتصادی به بهانه سازندگی و جبران عقب ماندگیها و غیره بندهای ریاضت کشی اقتصادی را سفت تر کند. پیاده کردن سیاستها و توصیه های ریاضتی بانک جهانی و صندوق بین الملی پول که همواره همه جناحهای جمهوری اسلامی بر سر آن توافق داشته اند بمنظور جلب اعتبارات مالی و سرمایه گذاریهای داخلی و خارجی بیش از پیش در راس سیاستهای حکومت قرار خواهد گرفت و این برای کارگران و توده مردم کارکن معنائی بجز بیحقوقی و بی تامینی اقتصادی بیشتر و سفت کردن بیشتر کمربندها نخواهد داشت. همزمان سفره تازه ای برای اختلاس و دزدی و چپاولگری در برابر باندهای حکومتی پهن خواهد شد.
مقابله با این شرایط تنها با تعرض و گسترش مبارزه برای منزلت و معیشت ممکن خواهد بود. از نظر سیاسی نیز توافق بر سرپروژه هسته ای زمینه تعرض بیشتر مردم را فراهم خواهد کرد. از یکسو بهانه تحریمها و مقابله با شیطان بزرگ و اقتصاد مقاومتی از بین خواهد رفت و رژیم جمهوری اسلامی بی هیچ عذر و توجیه و پوشش تبلیغاتی ای آماج اعتراض مردم قرار خواهد گرفت. از سوی دیگر توافق هسته ای به معنی دست بالا پیدا کردن جناح روحانی- رفسنجانی و تضعیف موقعیت خامنه ای – اصولگرایان خواهد بود و این بنوبه خود بر کشمکشها و اختلافات درون حکومت دامن زده و امکان تازه ای برای بچالش کشیدن کل حکومت بوسیله مردم فرهم خواهد کرد. اما تاثیرات توافق با غرب از مساله هسته ای فراتر میرود. همانطور که بارها تاکید کرده ایم هر نوع نزدیکی و تعامل جمهوری اسلامی با غرب، هویت ایدئولوژیک ضد آمریکائی و غرب ستیزی حکومت را بیشتر زیر سئوال برده و در یک سطح استراتژیک موقعیت حکومت اسلامی در ایران و در منطقه را بمراتب ضعیف تر و متزلزل تر خواهد کرد. این روند هم اکنون آغاز شده است و در چندماه آتی و پس از توافق جامع- اگر بالاخره به چنین توافق برسند- بیش از پیش تشدید خواهد شد.
مجموعه این شرایط به معنی ایجاد وضعیت اقتصادی- سیاسی- اجتماعی مساعد تری برای گسترش مبارزات مردم در تمامی عرصه ها است: از مبارزه بر سر دستمزدها و شرایط رفاهی تا مبارزه برای آزادی زن، و از مبارزه برای آزادیهای سیاسی و مدنی تا مبارزه برای خلاصی فرهنگی و برخورداری از یک زندگی شاد و مدرن. توافق هسته ای بیش و پیش از آنکه به معنی پیشروی هر یک از طرفین مذاکره باشد، راه پیشرویهای طرف سوم، توده مردم خواهان معیشت و منزلت را هموار خواهد کرد.
حمید تقوائی
۲ آوریل ۲۰۱۵